مقایسة «هرمنوتیک قرآنی» اسما بارلاس با نظریة تفسیری علامه طباطبایی؛ با تأکید بر مسئلة جنسیت

اسما بارلاس نویسندة کتاب زنان باورمند در اسلام: خوانش‌زدایی تفسیرهای پدرسالارانه از اسلام (2002م) یکی از شخصیت‌های مهم بازاندیشی‌ مسائل اسلام و جنسیت با تکیه بر ارائة تفسیرهای متفاوت از این مسائل در قرآن است. او برای صورت دادن این بازتفسیر، خود را ناگزیر به نقد روش‌شناسی تفسیر سنتی و نیز پردازش معیارهای تفسیری متفاوتی دیده است. این نویسنده آنچه را که به عنوان یک چارچوب روش‌شناختی برای خوانش قرآن پردازش کرده، «هرمنوتیک قرآنی» نام نهاده و مدعی است مؤلفه‌ها و معیارهای آن را از خود قرآن استخراج کرده است؛ اما ازآنجاکه او «هرمنوتیک قرآنی» خود را «تفسیر انتقادی» و در برابر «تفسیر سنتی» که از نگاه او «محافظه‌کارانه» است، تعریف کرده و تفسیر سنتی را گاه به‌تلویح و گاه به‌تصریح فاقد ویژگی‌های «قرآنی ـ انتقادی بودن» معرفی می‌کند، این نوشتار در تلاش است مقایسه‌ای میان «هرمنوتیک قرآنی» بارلاس و نظریة تفسیری علامه طباطبایی که از شخصیت‌های اصلی تفسیر قرآن به قرآن است، صورت دهد. علامه طباطبایی از معدود شخصیت‌هایی است که روش تفسیر قرآن به قرآن را به‌تمامی به کار گرفته است. او به «خودبسندگی» قرآن در تفسیر قائل است و این نظریه و روش تفسیری را منتج از ساختار کلی متقن و عقلایی قرآن می‌داند و اینکه آیات قرآن انسجامی کامل و پیوسته دارد و از هر اختلاف و تناقضی مبراست. او فهم دقیق قرآن را مستلزم رویکردی کل‌نگر و جامع می‌داند تا در پرتو این جامع‌نگری از برداشت‌های جزئی، پراکنده و ناصحیح پرهیز شود؛ با وجود اشتراک در مؤلفه‌های نظریة تفسیری مشترک هردو اندیشمند، وجود پیش‌فهم‌ها و پیش‌فرض‌های مختلف، ایشان را به برداشت‌های متفاوتی در مسئلة جنسیت در قرآن سوق می‌دهد.